Hazine ve Maliye Bakanlığı, yapay zeka destekli bir sistemle özel muayenehanesi bulunan 28 bin 931 doktoru mercek altına aldı. Bu inceleme sonucunda sisteme takılan doktorlar, gönüllü uyum sağlayarak 2,1 milyar liralık matrah artışı yaptı. Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, bu modelin yaygınlaştırılarak kayıt dışılıkla mücadelenin kararlılıkla sürdürüleceğini belirtti.

Yapay Zeka ile Risk Analizi

Gelir İdaresi Başkanlığı (GİB) tarafından yürütülen bu analiz çalışması, serbest meslek grubunda en yüksek potansiyele sahip doktorlara odaklandı. Yapay zeka ve makine öğrenmesi algoritmaları kullanılarak çok değişkenli veri kümeleriyle risk senaryoları oluşturuldu. Bu senaryolar sayesinde mükelleflerin risk düzeyleri değerlendirildi.

Analizler sonucunda 3 bin 663 doktor, vergi uyumu açısından "yüksek riskli" olarak tanımlandı. Ancak bu doktorlara doğrudan cezai işlem uygulanmadı. Bunun yerine, önleyici denetim ve gönüllü uyum yaklaşımı benimsendi. Doktorlara vergi mevzuatı hakkında gerekli bilgilendirme ve yönlendirmeler yapıldı. Riskli gruptaki mükellefler, pişmanlıkla beyanlarını güncellemeye davet edildi.

Bu uygulama sonucunda, riskli olarak değerlendirilen 3 bin 663 doktordan 1701'i pişmanlık hükümlerinden yararlanarak gelir vergisi beyannamesi verdi. Bu beyanlar kapsamında 1,7 milyar lira matrah bildirildi. Mükellef başına ortalama matrah, uyum öncesine göre 5 kat arttı.

KDV Beyannamelerinde Düzeltme

Aralık 2023 dönemine ilişkin KDV beyannameleri üzerinden yapılan analizde, kanuni süresi içinde beyan edilen teslim ve hizmet tutarı yaklaşık 9 milyon lira düzeyinde kaldı. Ancak aynı döneme ait 2025 yılı içerisinde verilen düzeltme beyannameleriyle bildirilen tutar 358 milyon liraya ulaştı. Bu veriler, ilk etapta yapılan beyanların önemli ölçüde eksik olduğunu, ancak önleyici denetim ve bilgilendirme süreci sonrasında yapılan düzeltmelerin yüksekliğini ortaya koydu.

Çalışma kapsamında riskli gruba dahil olmayan 158 doktor özelinde de etki analizi yapıldı. Bu doktorlar, 2025 yılı içinde herhangi bir zorlayıcı işlem olmadan pişmanlıkla beyanda bulundu. Söz konusu hekimler, toplamda 76 milyon lira matrah bildirdi.

Gönüllü Uyumun Önemi

Bu çalışma kapsamında gönüllü uyumla 2,1 milyar liralık matrah artışı sağlandı. Gönüllü uyuma yanıt veren doktorlar hakkında vergi incelemesi yapılmadı. Ancak gönüllü uyuma çağrıldığı halde gelmeyen veya yaptığı açıklamalar kabul edilmeyen doktorlar hakkında takdire sevk ya da vergi incelemesi süreçleri başlatılacak. Doktorların mali bilgilerinin yanı sıra, giderlerinin de vergi mevzuatına uygun olup olmadığı incelenecek. Bu süreçte Sağlık Bakanlığı'nın ilgili birimlerinden de doktorların muayene ve ameliyat bilgileri talep edilecek.

Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, gönüllü uyumun vergi sistemindeki önemine vurgu yaparak şunları söyledi: "Kayıt dışılıkla mücadelemizi sadece ceza ve yaptırımlarla değil, aynı zamanda mükelleflerimizi bilgilendirerek, yönlendirerek sürdürüyoruz. Bu çalışmayla gördük ki, önleyici denetim modeli sayesinde milyonlarca liralık gelir gönüllü olarak beyan edildi. Bu, sadece gelir artışı değil, aynı zamanda vergi adaletine olan güvenin göstergesidir."

Maliye Bakanlığı'nın yapay zeka destekli denetimleri, vergi kaçakçılığıyla mücadelede önemli bir adım olarak değerlendiriliyor. Gönüllü uyumun teşvik edilmesi ve vergi mükelleflerinin bilgilendirilmesi, vergi adaletinin sağlanmasına katkıda bulunuyor. Bu modelin yaygınlaştırılmasıyla kayıt dışılıkla mücadelenin daha da etkin hale getirilmesi hedefleniyor. Vergi sistemine güvenen ve zamanında doğru beyanda bulunan mükelleflerin sayısının artması, sürdürülebilir kamu maliyesi için büyük önem taşıyor.